အချိန်ကို မှတ်သား​ြခင်း​ နှင့်​ ြမန်မာ့​ဆယ့်​နှစ်လ၏ ​ေန့​တာ ညတာများ​

ေန၊​ လ၊​ ြဂိုဟ်၊​ နက္ခတ်၊​ တာရာတို့​သည် အစဉ်မြပတ် လှည့်​ပတ်သွား​လာ လှုပ်ရှား​ေနြက၏။ ထိုသို့​ လှည့်​ပတ်သွား​လာ လှုပ်ရှား​ေနြကသည်နှင့်​အမျှ အချိန်တို့​သည်လည်း​ ​ေရှ့​သို့​တ​ေရွ့​ေရွ့​နှင့်​ ​ေရွ့​လျား​သွား​လာ​ေနြက၏။ အချိန်သည် မည်သည့်​အခါမျှ မရပ်၊​ မည်သည့်​အခါမျှ မတန့်​၊​ မည်သူ့​ကိုမျှလည်း​ မ​ေစာင့်​၊​ မိမိဘာသာ စနစ်တကျ ပံုမှန် ​ေရွ့​လျား​သွား​လာ​ေန၏။
ထို့​ေြကာင့်​-
အချိန်နှင့်​ ဒီ​ေရသည် လူကိုမ​ေစာင့်​-ဟု
ဆိုစမှတ် ြပုထား​ြကြခင်း​ြဖစ်၏။
ဒီ​ေရတို့​သည်လည်း​ တက်ချိန်တန် တက်၍၊​ ကျချိန်တန် ကျြကသည်-မဟုတ်ပါ​ေလာ။
အချိန်သည် ယင်း​သို့​ ​ေရှ့​သို့​သာ ဦး​တည်၍ ပံုမှန်​ေရွ့​လျား​ သွား​လာ​ေနြခင်း​ေြကာင့်​ စက္ကန့်​-က မိနစ် ြဖစ်လာ၏။ မိနစ်-က နာရီ ြဖစ်လာ၏။ နာရီ-က ရက်ြဖစ်လာ၏။ ရက်-က လြဖစ်လာ၏။ လ-က နှစ်ြဖစ်လာ၏။

ထိုသို့​ အချိန်ကို စက္ကန့်​၊​ မိနစ်၊​ နာရီ၊​ ရက်၊​ လ၊​ နှစ် ဟူ၍ ပိုင်း​ြခား​ သတ်မှတ်ရာတွင် အဓိကအား​ြဖင့်​ နာရီကို အ​ေြခခံ​ေပသည်။
အချိ်န်ကို မှတ်သား​ပိုင်း​ြခား​ရန်အတွက် သိပ္ပံပညာရှင်တို့​ စက်နာရီကို တီထွင်ြက၏။ ​ေရှး​ြမန်မာမင်း​များ​ လက်ထက်က ​ေရ-နာရီကို အသံုး​ြပုြက၏။ အချို့​က ​ေန-နာရီကို အသံုး​ြပုြက၏။

စက်နာရီအရ တရက်လျှင် ​ေန့​ ၁၂-နာရီ၊​ ည ၁၂-နာရီအား​ြဖင့်​ ၂၄-နာရီရှိ၏။ ထိုကဲ့​သို့​ မှတ်သား​ပိုင်း​ြခား​ရာတွင် ​ေန့​တာနှင့်​ညတာ ညီမျှ​ေသာ တန်ခူး​လနှင့်​ သီတင်း​ကျွတ်လတို့​၌ ​ေနထွက်-​ေနဝင်ချိန် ၆-နာရီ၊​ မွန်း​တည့်​ သန်း​ေခါင်ချိန် ၁၂-နာရီြဖစ်၍ အချိန်နှင့်​နာရီ ကိုက်ညီ​ေပသည်။ သို့​ေသာ်လည်း​ ​ေန့​တာ ညတာ မညီမျှ​ေသာ လတို့​၌မူ မွန်း​တည့်​ချိန်နှင့်​ သန်း​ေခါင်ချိန်တို့​တွင်သာ အချိန်နှင့်​နာရီ ကိုက်ညီ၍ ​ေနထွက်ချိန်နှင့်​ ​ေနဝင်ချိန်တို့​မှာ မကိုက်ညီြက​ေပ။

ညတာ-တို၍ ​ေန့​တာ-ရှည်​ေသာ လများ​တွင် နံနက် ၆-နာရီ မထိုး​မီ ​ေနထွက်၍ ည​ေန ၆-နာရီ ထိုး​ြပီး​မှ ​ေနဝင်၏။
ညတာ-ရှည်၍ ​ေန့​တာ-တို​ေသာ လများ​တွင် နံနက် ၆-နာရီထိုး​ြပီး​မှ ​ေနထွက်၍ ည​ေန ၆-နာရီမထိုး​မီ ​ေနဝင်​ေလသည်။

ေရှး​ြမန်မာဘုရင်များ​ လက်ထက်​ေတာ်တွင် အသံုး​ြပု​ေသာ နာရီမှာ ​ေရ-နာရီြဖစ်၏။ ​ေရ-နာရီဆိုသည်မှာ စနစ်အတိုင်း​အထွာြဖင့်​ ကျနစွာ စီမံြပုလုပ်ထား​ေသာ ဖလား​ကို ​ေရ​ေပါ်တွင် တည်​ေသာအခါ ထိုဖလား​ရှိအ​ေပါက်မှ ​ေရစိမ့်​ဝင်လျက် ဖလား​တွင် ​ေရြပည့်​၍ တြကိမ်နစ်လျှင် ထိုအချိန်ကာလ အတိုင်း​အတာကို တနာရီဟု မှတ်သား​ြခင်း​ ြဖစ်သည်။

ထို ​ေရ-နာရီအရ ​ေန့​ ၃၀-နာရီ၊​ ည ၃၀-နာရီ အား​ြဖင့်​ တရက်လျှင် နာရီ ၆၀-ရှိ၏။ ယင်း​ ​ေရ-နာရီ တနာရီ၏ အချိန်ကာလ အတိုင်း​အရှည်မှာ လူတို့​မျက်စိတမှိတ်၊​ သို့​မဟုတ်-မျက်​ေတာင်တခတ် ကာလသည် တခဏ။
ဆယ်ခဏသည် တလယ။
ဆယ်လယသည် တခရာ။
ဆယ်ခရာသည် တြပန်။
၆-ြပန်သည် တဗီဇနာ။
၁၅-ဗီဇနာသည် တပါဒ်။
၄-ပါဒ်သည် တနာရီ ြဖစ်၏။

ထို ​ေရ-နာရီအရ ​ေန့​ ၃၀-နာရီ၊​ ည ၃၀-နာရီ ဆိုရာတွင် ​ေန့​တာ၊​ ညတာ ညီမျှ​ေသာ တန်ခူး​လနှင့်​ သီတင်း​ကျွတ်လတို့​တွင်သာ ထိုအတိုင်း​ ကိုက်ညီသည်။အြခား​လများ​တွင် မကိုက်ညီ​ေပ။ ကဆုန်လသို့​ ​ေရာက်​ေသာအခါ ​ေန့​ ၃၂-နာရီ ရှိလာ၍ ည ၂၈-နာရီသာ ရှိသည်။ ထိုနည်း​အတိုင်း​ လစဉ် ​ေန့​ ၂-နာရီစီတိုး​၍ ည ၂-နာရီစီ ​ေလျာ့​ေလရာ ဝါဆိုလသို့​ေရာက်​ေသာအခါ ​ေန့​ ၃၆-နာရီ ရှိလာ၍ ည ၂၄-နာရီသာ ရှိ်​ေတာ့​သည်။ ဤဝါဆိုလသည် တနှစ်တာတွင် ​ေန့​တာအရှည်ဆံုး​လ ြဖစ်၏။ သို့​ြဖစ်၍ (​ေန့​ကိုလို ဝါဆို)ဟူ၍ ​ေရှး​လူြကီး​သူမတို့​က စကား​ဆိုထံုး​ ြပုခဲ့​ြကြခင်း​ ြဖစ်သည်။

တဖန် ဝါ​ေခါင်လမှစ၍ လစဉ် ညတွင် ၂-နာရီစီတိုး​၍ ​ေန့​တိုင်း​ ၂-နာရီစီ ​ေလျာ့​လာရာ သီတင်း​ကျွတ်လသို့​ ​ေရာက်​ေသာအခါ ​ေန့​နှင့်​ ညတို့​မှာ ၃၀-နာရီစီရှိ၍ ညီမျှ​ေနြပန်၏။ ြပာသိုလသို့​ေရာက်​ေသာအခါတွင်မူ ည ၃၆-နာရီရှိလာ၍ ​ေန့​ ၂၄-နာရီသာ ရှိ​ေတာ့​သည်။ ဤြပာသိုလသည် တနှစ်တာတွင် ညတာ အရှည်ဆံုး​လြဖစ်၏။ သို့​ြဖစ်၍ ( ညကိုလို ြပာသို)ဟူ၍ ​ေရှး​ြမန်မာြကီး​တို့​က စကား​ဆိုထံုး​ ြပုခဲ့​ြကြခင်း​ြဖစ်သည်။

တဖန် တပို့​တွဲလမှစ၍ လစဉ် ​ေန့​တွင် ၂-နာရီစီ တိုး​၍ ညတွင် ၂-နာရီစီ ​ေလျာ့​လာြပန်ရာ တန်ခူး​လသို့​ ​ေရာက်​ေသာအခါ ​ေန့​နှင့်​ည တို့​မှာ ၃၀-နာရီစီရှိ၍ ညီမျှ​ေနြပန်​ေတာ့​သည်။
တနှစ်ပတ်လံုး​ လတို့​၏ ​ေန့​တာ ညတာ အတိုအရှည်တို့​ကို ြပန်လည်​ေလ့​လာ သံုး​သပ်ြကည့်​ေသာအခါ တပို့​တွဲလမှ ဝါဆိုလအထိ တြဖည်း​ြဖည်း​ ​ေန့​တာရှည်လာသည်ကို ​ေတွ့​ရ၍ ဝါ​ေခါင်လမှ ြပာသိုလအထိ တြဖည်း​ြဖည်း​ ​ေန့​တာတိုလာသည်ကို ​ေတွ့​ရ၏။ တဖန် ညတာမှာမူ ဝါ​ေခါင်လမှ ြပာသိုလအထိ တြဖည်း​ြဖည်း​ရှည်လာသည်ကို ​ေတွ့​ရ၍ တပို့​တွဲလမှ ဝါဆိုလအထိ တြဖည်း​ြဖည်း​ တိုလာသည်ကို ​ေတွ့​ရ​ေလသည်။

ြမန်မာ့​ဆယ့်​နှစ်လ၏ ​ေန့​တာ ညတာ အတိုအရှည်တို့​ကို အကျဉ်း​ချုပ်နည်း​အား​ြဖင့်​ မှတ်သား​ထား​နိုင်ရန်အတွက် ကဝိလက္ခဏာ သတ်ပံုကျမ်း​တွင်-
ပတ်သံ တာရှည်၊​ တီး​သံြမည်၊​ လက်ဆည်ကန်စာ​ေရး​။
တဆယ်​ေလာင်း​မည်၊​ ထမ်း​ပိုး​ရည်၊​ ယင်း​သည် နာရီ​ေပး​။
ဆယ့်​နှစ်လလည်၊​ ​ေန့​ဖို့​ရည်၊​ ညဉ့်​သည် အြကွင်း​ေဆး​။
ဟူ၍ သံ​ေပါက်လကင်္ာများ​ြဖင့်​ စပ်ဆိုမှတ်တမ်း​တင်ထား​ေလသည်။

ထိုသံ​ေပါက် သံုး​ပုဒ်တွင် ပထမသံ​ေပါက်မှာ တဆယ့်​နှစ်လအတွက် တလံုး​ေကာက် အက္ခရာနံသင့်​ ဂဏန်း​ တဆယ့်​နှစ်လံုး​ ချရန် ြဖစ်သည်။
ချရာတွင်-
ပတ်=၅။ သံ=၆။ တာ=၇။ ရှည်=၈။
တီး​=၇။ သံ=၆။ ြမည်=၅။
လက်=၄။ ဆည်=၃။ ကန်=၂။ စာ=၃။ ​ေရး​=၄။
ဟူ၍ ဂဏန်း​ချရ​ေပည်။

ေနာက်သံ​ေပါက် နှစ်ပုဒ်၏ အဓိပ္ပါယ်မှာ ဤသို့​တည်း​။
အဆိုပါ ဂဏန်း​များ​တွင် အသီး​သီး​ တဆယ်စီ ​ေလာင်း​ထည့်​ြပီး​လျှင် တဖန် ထမ်း​ပိုး​တိုး​၍ ရရှိလာ​ေသာ ဂဏန်း​စုသည် တန်လခူလမှ တ​ေပါင်း​လအထိ အစဉ်အတိုင်း​ ဆယ့်​နှစ်လ၏ ​ေန့​နာရီများ​ ြဖစ်​ေလသည်။
ညဉ့်​နာရီမှာမူ တရက်အတွက် နာရီ ၆၀-ရှိရာတွင် အဆိုပါ ​ေန့​နာရီစုကို အသီး​သီး​ နုတ်လိုက်ပါက ရရှိလာ​ေသာ အြကွင်း​စုသည် အသီး​သီး​ ညဉ့်​နာရီများ​ ြဖစ်လာသည်ဟု ဆိုလို​ေပသည်။

ဥပမာအား​ြဖင့်​ နယုန်လ၏ ​ေန့​နှင့်​ည-နာရီများ​ကို သိလိုသည် ဆိုပါစို့​။ ထိုလသည် တန်ခူး​လမှစ၍ ​ေရတွက်လျှင် သံုး​လ​ေြမာက်ြဖစ်၍ တာ-အက္ခရာနှင့်​ တိုက်ဆိုင်၏။ တာ=၇ ြဖစ်၍ ထိုတွင် တဆယ်တိုး​လျှင် ၁၇-ရ၏။ ယင်း​ကို ထမ်း​ပိုး​တင်လျှင် ၃၄-ရသည်။ ထို ၃၄-သည် နယုန်လ၏ ​ေန့​နာရီြဖစ်သည်။ နာရီ ၆၀-တွင် ၃၄-နုတ်လိုက်​ေသာ် အြကွင်း​ ၂၄-နာရီရ၏။ ထို ၂၄-နာရီသည် ည-နာရီ ြဖစ်​ေပ​ေတာ့​သည်။

ေရှး​ြမန်မာဘုရင်မင်း​ြမတ်တို့​ လက်ထက်​ေတာ်တွင် အခါြကား​ ပဟိုရ်စည်တရက်လျှင် ၈-ြကိမ်တီး​သည်။ ​ေန့​ ၄-ြကိမ်၊​ ည ၄-ြကိမ် ြဖစ်၏။
တရက်အတွင်း​ ပဟိုရ်စည်တီး​ပံုမှာ ဤသို့​တည်း​။ ​ေန့​အတွက်မှာ ဤသို့​ြဖစ်၏။ ​ေန့​တာနှင့်​ညတာညီမျှ​ေသာ တန်ခူး​လတွင် နံနက် ​ေနထွက်သည့်​ အချိန်ကစ၍ ​ေရ-နာရီ တနာရီလျှင် ​ေမာင်း​တချက်၊​ ၂-နာရီလျှင် ​ေမာင်း​ ၂-ချက် အစဉ်အတိုင်း​ တီး​သွား​ြပီး​လျှင် ၇-​ေမာင်း​ေကျာ် ၇-နာရီ ၂-ပါဒ်၊​ သို့​မဟုတ် ၇-နာရီခွဲရှိ​ေသာအခါ တလှည့်​စီအား​ြဖင့်​ ​ေခါင်း​ေလာင်း​သံ ၁၁-ချက်၊​ စည်သံ ၁၁-ချက် တီး​ရ​ေလသည်။ ဤကဲ့​သို့​ ​ေခါင်း​ေလာင်း​သံနှင့်​ စည် ၁၁-ချက်စီ တီး​သည်ကို ​ေန့​တချက်တီး​ဟု ​ေခါ်​ေလသည်။ ထိုတချက်တီး​ အချိန်သည် စက်နာရီ နံနက် ၉-နာရီနှင့်​ ညီမျှ၏။

ယင်း​သို့​ တချက်တီး​ြပီး​ေနာက် ​ေရ-နာရီ တနာရီလျှင် ​ေမာင်း​တချက်တီး​ြပန်၏။ ထိုအချိ်န်ကို တချက်တီး​ေကျာ် တနာရီဟု မ​ေခါ်ဘဲ တချက်တီး​ေကျာ် တ​ေမာင်း​ဟူ၍သာ ​ေမာင်း​သံကို အစွဲြပု၍ ​ေခါ်​ေလ့​ရှိြကသည်။ အထက်တွင် တင်ြပခဲ့​သည့်​အတိုင်း​ပင် ၇-နာရီနှင့်​ ၂-ပါဒ်ရှိလာြပန်​ေသာအခါ ​ေခါင်း​ေလာင်း​နှင့်​ စည် ၂၂-ချက်စီ တီး​ရြပန်​ေလသည်။ ယင်း​ကို ၂-ချက်တီး​ အချိန်ဟု ​ေခါ်​ေလသည်။ ထို ၂-ချက်တီး​အချိန်သည် စက်နာရီ မွန်း​တည့်​ ၁၂-နာရီနှင့်​ ညီမျှသည်။

ထို့​ေနာက် ၇-နာရီ ၂-ပါဒ် ရှိလာြပန်​ေသာအခါ ​ေခါင်း​ေလာင်း​နှင့်​ စည် ၃၃-ချက်စီ တီး​ရြပန်သည်။ ယင်း​ကို ၃-ချက်တီး​အချိန်ဟု ​ေခါ်​ေလသည်။ ထို ၃-ချက်တီး​အချိန်သည် စက်နာရီ ည​ေန ၃-နာရီနှင့်​ ညီမျှ​ေလသည်။
ထို့​ေနာက် ၇-နာရီ ၂-ပါဒ်ရှိလာြပန်​ေသာအခါ ​ေခါင်း​ေလာင်း​နှင့်​ စည် ၄၄-ချက်စီ တီး​ရြပန်၏။ ယင်း​ကို ၄-ချက်တီး​အချိန်ဟု ​ေခါ်​ေလသည်။ ထို ၄-ချက်တီး​အချိန်သည် ​ေနဝင်ချိန်ြဖစ်၍ စက်နာရီ ၆-နာရီနှင့်​ ညီမျှ​ေလသည်။

ညအတွက် ပဟိုရ်စည် ၄-ြကိမ် တီး​ပံုမှာလည်း​ အထက်ပါ ​ေန့​အတွက် ပဟိုရ်စည် တီး​ပံု နည်း​အတိုင်း​ပင် ြဖစ်​ေလသည်။
ပဟိုရ်စည် တီး​ပံုတီး​နည်း​ အကျဉ်း​ချုပ်မှာ ဤသို့​တည်း​။
ေန့​တာ-ညတာတို့​ တိုသည်ြဖစ်​ေစ၊​ ရှည်သည်ြဖစ်​ေစ၊​ ​ေန့​နှင့်​ညနာရီတို့​ကို ၄-ပိုင်း​စီ ပိုင်း​၍ တပိုင်း​အရှိတွင် တပဟိုရ်တီး​ြမဲြဖစ်၍ ​ေန့​တာြဖစ်​ေစ၊​ ညတာြဖစ်​ေစ အတိုဆံုး​အခါမှာ ၆-နာရီ၊​ သို့​မဟုတ် ၆-​ေမာင်း​တွင် တပဟိုရ်တီး​ရသည်။
အရှည်ဆံုး​အခါမှာ ၉-နာရီ၊​ သို့​မဟုတ် ၉-​ေမာင်း​တွင် တပဟိုရ် တီး​ရ​ေလသည်။ ယင်း​ကဲ့​သို့​ ​ေန့​တာ ညတာ အတိုအရှည်လိုက်၍ တီး​ရ​ေသာ ပဟိုရ်ြဖစ်​ေသာ​ေြကာင့်​ မည်သည့်​လ၊​ မည်သည့်​အခါမဆို ​ေနထွက်နှင့်​ နံနက် ၄-ချက်တီး​၊​ ​ေနဝင်နှင့်​ ည ၄-ချက်တီး​၊​ မွန်း​တည့်​နှင့်​ ၂-ချက်တီး​၊​ သန်း​ေခါင်နှင့်​ ၂-ချက်တီး​အချိန်တို့​သည် အြမဲညီညွတ်တိုက်ဆိုင်မိြက​ေလသည်။

ထို ​ေရ-နာရီြဖင့်​ တီး​အပ်​ေသာ ပဟိုရ်သည် ​ေနထွက်၊​ မွန်း​တည့်​၊​ ​ေနဝင်၊​ သန်း​ေခါင်ချိန်တို့​နှင့်​ အလွန်ကိုက်ညီ​ေသာ်လည်း​ ယင်း​ ​ေရ-နာရီကို အသံုး​ြပုရာတွင် အြမဲမြပတ် ြကည့်​ရှု ​ေစာင့်​ေရှာက်​ေနရ​ေသာ​ေြကာင့်​ ဘုရင်မင်း​ြမတ်မှတပါး​ အြခား​သူတို့​ အသံုး​ြပုနိုင် ြကမည် မဟုတ်​ေပ။
ထို့​ေြကာင့်​ ပဟိုရ်စည်သံကို မြကား​ရ​ေသာအရပ်၊​ သို့​မဟုတ်-ြမို့​ေတာ်နှင့်​ ​ေဝး​ကွား​ေသာ အရပ်တို့​တွင် ​ေနထိုင်ြက​ေသာသူတို့​သည် အချိန်ကို မှန်း​ဆ၍သာ မှတ်သား​ြကရ​ေလသည်။ ​ေန့​အခါြဖစ်လျှင် ​ေနထွက် တြပူအချိန်၊​ ​ေနထန်း​တဖျား​ခန့်​ အချိန်၊​ ဆွမ်း​ခံချိန်၊​ ဆွမ်း​ခံြပန်ချိန်၊​ ဆွမ်း​စား​ချိန်၊​ ​ေနမွန်း​တည့်​ချိန်၊​ ​ေနမွန်း​တိမ်း​ချိန်၊​ ည​ေန​ေစာင်း​ချိန်၊​ စသည်ြဖင့်​ မှတ်သား​ြကရ၏။
ညအခါြဖစ်လျှင် ​ေနဝင်ဖျိုး​ဖျ အချိန်၊​ သူငယ် တိတ်ဆိတ် အချိန်၊​ သက်ြကီး​ေခါင်း​ချ အချိ်န်၊​ ညဦး​ြကက်တွန်ချိန်၊​ သန်း​ေခါင် ြကက်တွန်ချိန်၊​ လင်း​အား​ြကီး​ ြကက်ဦး​တွန်ချိန် စသည်ြဖင့်​ မှတ်သား​ြကရ​ေလသည်။

သို့​ြဖစ်၍ ​ေရှး​အခါက ဇာတ်နှင့်​ ရုပ်​ေသး​ မင်း​သား​များ​သည် ​ေနြပည်​ေတာ်နှင့်​ ​ေဝး​ကွာ​ေသာ ​ေတာအရပ်၊​ ​ေတာ​ေဒသများ​သို့​ ​ေရာက်​ေနဟန် ကြပ​ေသာအခါတွင်-
ေရွှပဟိုရ် စည်သံများ​ကိုလ
မြကား​ရ ြကာ​ေချြပီ
ေလး​လရာသီ။
တိုင်း​ဌာနီရယ်​ေလ
မဟုတ်ကယ် ပါြပီလို့​။
ြကက်သံကို ပဟိုရ်ြပုရတယ်
ေတာသူ့​ရွာမို့​။ ။
ဟူ​ေသာ ​ေတာဓ​ေလ့​ သြဖန်ကို သီဆိုတတ်ြက​ေလသည်။

ထိုသြဖန်၏ အဓိပ္ပါယ်မှာ ဤသို့​တည်း​။ ြမို့​ေတာ်နှင့်​ ​ေဝး​ကွာ​ေသာ ​ေတာသူ​ေတာင်သား​များ​ ​ေနထိုင်ရာ ​ေတာအရပ် ​ေတာဒသသို့​ ​ေရာက်​ေနသည့်​သူ ြဖစ်သည့်​အတွက် ​ေရွှပဟိုရ်စည်သံများ​ကို မြကား​ရသည်မှာ ​ေလး​လခန့်​ပင် ြကာခဲ့​ေလြပီ။ တိုင်း​နိုင်ငံ ရာဇဌာနီ မင်း​ေနြပည် မဟုတ်သြဖင့်​ ြကက်တွန်သံများ​ကိုသာ ပဟိုရ်စည်သံြပုလုပ်၍ အချိန်အခါကို မှတ်သား​ေနရပါ​ေတာ့​သည်ဟု ဆိုလို​ေပသည်။

မှန်​ေပသည်။ ယခုအချိန်တိုင်​ေအာင်ပင် ​ေတာသူ​ေတာင်သား​တို့​သည် ယခုအခါတွင် ြကက်တွန်သံကိုပင် ပဟိုရ်စည်သံြပု၍ (ဝါ) နာရီသံြပု၍ အချိန်အခါကို မှတ်သား​ေနြကရ​ေပ​ေသး​သည်။

အချို့​အရပ်​ေဒသများ​တွင် ​ေန-နာရီကို အသံုး​ြပုြက​ေပ​ေသး​သည်။ ထို ​ေန-နာရီသည်် ​ေန့​အချိန်အတွက်သာ ြဖစ်​ေပသည်။ ​ေန-နာရီ ြပုလုပ်ပံုမှာ ဤသို့​ြဖစ်၏။
မျက်နှာြပင် ညီညာ​ေသာ သစ်သား​ြပား​၊​ သို့​မဟုတ်-သံြပား​ေပါ်တွင် အ​ေတာ်အသင့်​ရှိ​ေသာ စက်ဝိုင်း​ြခမ်း​ငယ်ပံု တခုကို ပက်လက် အ​ေနအထား​ ​ေရး​ဆွဲရ၏။ ထိုစက်ဝိုင်း​ြခမ်း​၏ စက်ဝန်း​ မျဉ်း​ေကွး​ေပါ်တွင် ညီမျှ​ေသာ စက်ဝန်း​ြပတ်ငယ် တဆယ့်​နှစ်ခုအြဖစ် တိုင်း​တာမှတ်သား​ရမည်။ ထို့​ေနာက် စက်ဝိုင်း​ြခမ်း​၏ ဗဟိုအမှတ်နှင့်​ ထိုအမှတ်တဆယ့်​နှစ်ခုတို့​ကို ​ေပတံကို အသံုး​ြပု၍ အသီး​သီး​ ဆက်သွယ်ရမည်။ ထိုအခါ စက်ဝိုင်း​ြခမ်း​ကို တဆယ့်​နှစ်ပိုင်း​ အညီအမျှ ပိုင်း​ြခား​ြပီး​သား​ ြဖစ်သွား​ေပမည်။

မျဉ်း​ေြဖာင့်​တ​ေြကာင်း​သည် စက်ဝိုင်း​ြခမ်း​၏ ဗဟိုအမှတ်မှ ​ေအာက်ဘက်သို့​ တည့်​တည့်​ ဆင်း​လာမည်။ ထိုမျဉ်း​ကို ဗဟိုမျဉ်း​ဟု ဆိုပါစို့​။ ထိုဗဟိုမျဉ်း​၏ ဝဲဘက်တွင် ၆-ကွက်နှင့်​ ယာဘက်တွင် ၆-ကွက်ရှိ၏။ စက်ဝန်း​ေပါ်တွင် ဗဟိုမျဉ်း​၏ ထိပ်အမှတ်၌ ၁၂-ဂဏန်း​ကို ​ေရး​ရမည်။ ထိုမှ ယာဘက်ရှိ မျဉ်း​ ၆-​ေြကာင်း​၏ ထိပ်အမှတ်များ​တွင် အစဉ်အလိုက် ၁-မှ ၆-အထိ ​ေရး​သွား​ရမည်။ ၁၂-ဂဏန်း​၏ ဝဲဘက်ရှိ မျဉ်း​ ၆-​ေြကာင်း​၏ ထိပ်အမှတ်များ​တွင်မူ ၁၁၊​ ၁၀၊​ ၉၊​ ၈၊​ ၇၊​ ၆ ဟူသည့်​ ဂဏန်း​များ​ကို ​ေရး​သွား​ရမည်။

ထိုအခါတွင် စက်ဝိုင်း​ြခမ်း​၏ ဗဟိုအမှတ်နှင့်​ တည့်​တည့်​ရှိ ဝဲ-ယာ အမှတ်တို့​တွင် ၆-ဂဏန်း​များ​ကို အသီး​သီး​ ​ေတွ့​ရ​ေပမည်။ ထို ၆-ဂဏန်း​များ​ရှိ​ေသာ အမှတ်နှစ်ခုနှင့်​ စက်ဝိုင်း​ြခမ်း​၏ ဗဟိုအမှတ်တို့​သည် မျဉ်း​တ​ေြဖာင့်​တည်း​တွင် ကျ​ေနြက၏။
စက်ဝိုင်း​ြခမ်း​၏ ဗဟိုအမှတ်တွင် အ​ေပါက်ငယ်တခု​ေဖာက်၍ မရှည်မတို တုတ်တံတ​ေချာင်း​ (ဝါ) မဏ္ဍိုင်တခု စိုက်၍ ​ေန​ေရာင်ထိုး​ေသာ နံရံ၌ ြဖစ်​ေစ၊​ တိုင်၌ြဖစ်​ေစ ထိုစက်ဝိုင်း​ြခမ်း​ကို ​ေတာင်ဘက်သို့​ မျက်နှာမူလျက် ကပ်ထား​လိုက်​ေသာအခါ ​ေန-နာရီတခုကို ရရှိ​ေလ​ေတာ့​သည်။

ထိုသို့​ထား​ေသာအခါ ​ေန​ေရွ့​လျား​တိုင်း​ တုတ်တံ၏ အရိပ်သည်လည်း​ ​ေရွ့​လျား​သွား​မည်။ တုတ်တံ၏အရိပ် မည်သည့်​အမှတ်သို့​ ​ေရာက်လျှင် မည်သည့်​အချိန်သို့​ ​ေရာက်ြပီဟု မှတ်သား​နိုင်​ေပသည်။ ဥပမာအား​ြဖင့်​-ဗဟိုအမှတ်၏ ဝဲဘက်ရှိ ၆-ဂဏန်း​ေပါ်သို့​ ​ေရာက်​ေနလျှင် နံနက် ၆-နာရီအချိန်ြဖစ်၏။ ဗဟိုမျဉ်း​၏ ထိပ်ရှိ ၁၂-ဂဏန်း​ေပါ်သို့​ ​ေရာက်​ေနလျှင် မွန်း​တည့်​ချိန်ြဖစ်၏။ ဗဟိုအမှတ်၏ ယာဘက်ရှိ ၆-ဂဏန်း​ေပါ်သို့​ ​ေရာက်​ေနလျှင် ည​ေန ၆-နာရီအချိန် ြဖစ်​ေပသည်။

အချိန်ကို ထိုထက် တိတိကျကျ သိလိုလျှင် ထိုနာရီကွက် ၁၂-ကွက်ကို ထပ်မံ၍ ပိုင်း​ြခား​မှတ်သား​နိုင်​ေပ​ေသး​သည်။ ဥပမာအား​ြဖင့်​ ၁၅-မိနစ်ကွက်၊​ နာရီဝက်ကွက် စသည် စသည်။
ထို ​ေန-နာရီတွင် မဏ္ဍိုင် (ဝါ) တုတ်တံ၏ အရိပ်သည် ​ေနနှင့်​ ဆန့်​ကျင်ဘက်အရပ်တွင် တည်ရှိ​ေပသည်။
အချုပ်အား​ြဖင့်​ တင်ြပလိုပါသည်-
ေနစြကာဝဠာအတွင်း​တွင် ​ေန၊​ လ၊​ ကမ္ဘာတို့​ရှိရာတွင် လသည် ကမ္ဘာကို ပတ်​ေန၏။ ကမ္ဘာသည် ​ေနကို ပတ်​ေန၏။ ​ေနသည်လည်း​ အာကာသအတွင်း​တွင် ​ေရွ့​လျား​ေန၏။ လက ကမ္ဘာကို တပတ်ပတ်ရန် တလြကာ၏။
ကမ္ဘာက ​ေနကို တပတ်ပတ်ရန် တနှစ်ြကာ၏။
ကမ္ဘာ​ေြမြကီး​သည် မိမိဝင်ရိုး​ေပါ်တွင် လည်ပတ်​ေန၏။ ထို့​ေြကာင့်​ ကမ္ဘာက ​ေနကို ပတ်​ေနစဉ်တွင် ​ေန​ေရာင်ရရှိ​ေသာ အပိုင်း​သည် ​ေန့​ြဖစ်၍ ​ေန​ေရာင်မရရှိ​ေသာ အပိုင်း​သည် ည-ြဖစ်၍ ​ေန​ေလသည်။ ​ေနသွား​ရာ လမ်း​ေြကာင်း​ ​ေြပာင်း​လဲမှု​ေြကာင့်​ ကမ္ဘာ​ေပါ်တွင် ရာသီဥတု ​ေြပာင်း​လဲမှုများ​ ြဖစ်​ေပါ်​ေနသည်။ ထို့​ြပင် ​ေန့​တာ ညတာ အတိုအရှည်များ​လည်း​ ြဖစ်​ေပါ်​ေန၏။ ြမန်မာနိုင်ငံတွင် ​ေနွ၊​ မိုး​၊​ ​ေဆာင်း​-ဟူ၍ ဥတုသံုး​လီ ြဖစ်​ေပါ်​ေနသည်။ ရာသီအား​ြဖင့်​မူ ဆယ့်​နှစ်ပါး​ ြဖစ်​ေပါ်​ေန၏။ ​ေနွဥတုတွင် ​ေန့​တာ တြဖည်း​ြဖည်း​ ရှည်လာသည်ကို ​ေတွ့​ရ၍ ​ေဆာင်း​ဥတုတွင် ညတာ တြဖည်း​ြဖည်း​ ရှည်လာသည်ကို ​ေတွ့​ရ​ေပသတည်း​။

တက္ကသိုလ် ဘုန်း​ြမင့်​ေဆွ
(ြမဝတီမဂ္ဂဇင်း​ ၁၉၉၈-ခု ​ေဖ​ေဖာ်ဝါရီလ)